ផ្សាយថ្ងៃទី ០៦ តុលា ២០២២
(កាសែតឯករាជ្យជាតិ ផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម)
ព្រះបរមរាជាចៅពញា តន់ ក្រោយពីបានជ្រាបពីដំណឹងនេះបានបញ្ជាទ័ពផ្ទាល់ខ្លួនព្រះអង្គ ចេញពីស្រីសន្ធរ មកវាយពួកម៉ាឡេ ដែលស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជាការរបស់ល័កស្មណៈ និងពួកចាមដែលស្ដាប់តាមបញ្ជារបស់ពោធិរតន៍។ ក៏ប៉ុន្ដែដោយចៃដន្យអាក្រក់ ព្រះរាជាត្រូវបានសត្រូវធ្វើឃាតនៅក្នុងការប្រយុទ្ធដំបូង នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៧ ទៅ។
ព្រះរាជាដែលនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី និងព្រះរាជវង្សានុវង្ស បានជ្រើសរើសឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ដពីចៅពញាតន់ គឺព្រះបិតុលារបស់ព្រះអង្គមួយអង្គ ព្រះនាមថា ពញាអន។ ទ្រង់មានព្រះអភិសេកនាមថា «សម្ដេចព្រះបរមរាជាបរមបពិត្រ»។
និយាយអំពីពួកចាម និងម៉ាឡេវិញ ក្រោយពីទទួលជ័យជម្នះលើចៅពញា តន់ រួចហើយ បានដណ្ដើមយកខែត្រ ២ ដាក់ជាចំណុះ ហើយក៏តាំងរៀបចំការគ្រប់គ្រងឡើងវិញសាជាថ្មី។ ក៏ប៉ុន្ដែពួកអ្នកស្រុកមិនព្រមស្ដាប់បញ្ជាពួកនេះទេ ព្រោះថាជាជនបរទេសមិនចេះនិយាយខ្មែរ ម្ល៉ោះហើយម្នាក់ៗគ្មាននរណាចង់ធ្វើជាមន្ដ្រី ឬក៏ជាទាហានបម្រើឡើយ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ពួកនេះនៅតែអាចជ្រើសរើសទ័ពបានពីក្នុងចំណោមពួកចាម និងម៉ាឡេ មកពីគ្រប់ទិសទីក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលមានបំណងចង់មកជួយពួកអ្នកកាន់សាសនាដូចគ្នាដែរ។ ប៉ុន្ដែស្ថានភាពរបស់ពួកនេះបានស្រុតចុះជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
ព្រះរាជាដែលទើបនឹងឡើងសោយរាជ្យថ្មី បានបើកការវាយប្រហារមកលើពួកនេះយ៉ាងអង់អាចក្លាហាននៅលើសមរភូមិជាច្រើន។ នៅទីបញ្ចប់ទ្រង់ទទួលបាននូវជ័យជម្នះ។ មេកោយរបស់ពួកនេះត្រូវចាប់បានហើយសម្លាប់ចោលជាមួយនឹងកូនចៅបះបោរមួយចំនួន ចំណែកអ្នកដែលដោយរោយតាមគេបានត្រូវលើកលែងទោស។
ការបះបោររបស់ពួកបរទេសទើបតែស្ងប់បាត់ទៅមិនទាន់ទាំងបានប៉ុន្មានផង ក៏លេចមានការបះបោរមួយទៀត ដឹកនាំដោយអ្នកស្រុកអាយម្នាក់ឈ្មោះថា នាយកែវ មានដើមកំណើតចេញមកពីខែត្រតាកែវ នៅក្បែរចតុម្មុខ (ភ្នំពេញ) ដែលបានប្រកាសខ្លួនថាជា ស្ដេចកែវព្រះភ្លើង។ ជននេះជាមនុស្សចេះដឹងម្នាក់ហើយ អាចកៀងគរគេឯងឱ្យចុះចូលដើរតាម បង្កបានជាទ័ពមួយកង។ ព្រះរាជាពញាអន បានដឹកនាំទ័ពមកវាយស្ដេចកែវព្រះភ្លើងនេះ ២ ដង ក៏ប៉ុន្ដែមិនអាចធ្វើអ្វីបាន។
ក្រោយពីប្រតិបត្ដិការលើកទី ២ ព្រះរាជាដែលមានចរិតច្រឡើសបើសបន្ដិចដែរ បានជួបនឹងនារីម្នាក់ឈ្មោះ ទាវ នៅពេលទ្រង់យាងវិលត្រឡប់ទៅស្រីសន្ធរវិញ ក៏ចាប់ចិត្ដស្រលាញ់ចង់បាននាងមកធ្វើជាស្នំ។ ប៉ុន្ដែ នាងទាវដែលស្ម័គ្រស្មោះជាមួយពញាថីជាស្វាមីបានប្រកែកមិនយល់ព្រមស្រលាញ់ព្រះអង្គវិញទេ ជាហេតុធ្វើឱ្យព្រះរាជាខ្ញាល់ ហើយបញ្ជាឱ្យគេចាប់នាងចងដាក់ច្រវាក់។ ហេតុការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យ ពញាថី ខឹងសម្បានឹងព្រះរាជាជាខ្លាំង ក៏រត់មកចុះចូលជាមួយស្ដេចកែវព្រះភ្លើង ហើយរៀបផែនការធ្វើគុតព្រះរាជា ប៉ុន្មានខែក្រោយមក នៅក្នុងការស្កាត់លួចវាយប្រហារមួយក្នុង ១៥៩៨។
នាសម័យនោះ មានពួកអឺរ៉ុបជាច្រើននាក់ ជាពិសេសគឺពួកព័រទុយហ្គាល់ និងអេស្ប៉ាញ សុទ្ធតែមានឥទ្ធិពលជាខ្លាំងមកលើរាជវាំងកម្ពុជា។ ពួកនេះមានរបររកស៊ីរីកចម្រើនល្អណាស់ បង្កើតបានជាការរំខានដល់ពួកចិន ចាម និងម៉ាឡេ ដែលរកស៊ីធ្វើពាណិជ្ជកម្មដែរ ម្ល៉ោះហើយ ក៏នាំគ្នាខិតខំធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពួកនេះធ្លាក់ចូលក្នុងភាពអ័ពយស។ ក្រោយពីមរណភាពរបស់ បែឡូសូ និងប្លារូហ្ស៍ នៅក្នុងឆ្នាំ១៥៩៧រួចមក ឥទ្ធិពលរបស់ពួកព័រទុយហ្គាល់ និងអេស្ប៉ាញក៏ធ្លាក់ចុះ ហើយពួកនេះត្រូវបង្ខំចិត្ដចាកចេញពីកម្ពុជា វិលត្រឡប់ទៅហ្វីលីពីនវិញ។
ប៉ុន្ដែការបណ្ដេញកាត់កាល់នេះមិនមានអាយុកាលយូរប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះថា ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយនោះបន្ដិចគេប្រទះឃើញពួកសេស្វ៊ីត និងកាតូលិកនិកាយផ្សេងៗទៀតជាច្រើននៅកម្ពុជា រួចមាននិគមព័រទុយហ្គាល់មួយ ដែលបានគេចចេញផុតពីការសម្លាប់រង្គាលរបស់ពួកម៉ាកាសា តាមការអុចអាលពីពួកហូឡង់ ដែលជាសត្រូវរបស់ពួកគេ ពួកព័រទុយហ្គាល់នេះ និងបព្វជិតសាសនាកាតូលិករបស់គេបានមកតាំងទីលំនៅមុនដំបូងនៅភ្នំពេញ ដែលគេហៅថា កូលំប៉េ រួចបន្ទាប់មកបានទៅតាំងទីលំនៅនៅឯពញាឮដែលគេហៅថា ពីញ៉ាលូ។ មានពួកជប៉ុនមួយចំនួនដែលត្រូវគេធ្វើបាបនៅឯប្រទេសជប៉ុនដោយសារការកាន់សាសនាកាតូលិក បានមកចូលរួមជាមួយពួកព័រទុយហ្គាល់នេះដែរ ហើយបានមកតាំងនៅលើដងទន្លេក្បែរភ្នំពេញត្រង់កន្លែងមួយដែលពួកអឺរ៉ុបហៅតាមឈ្មោះរបស់គេថា ចូវដុក។ ព្រះរាជានុសិទ្ធិ ចៅពញាយោម (១៥៩៩-១៦០០) ព្រះអង្គម្ចាស់យោម ជាព្រះរាជបុត្រាទី៣របស់ព្រះសត្ថា ពេលនោះទើបតែមានព្រះជន្មាយុ ១៥ព្រះវស្សាប៉ុណ្ណោះ។ ទ្រង់ត្រូវទទួលបន្ទុកដឹកនាំគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិ ដោយទទួលព្រះឋានៈជាសម្ដេចព្រះកែវហ្វ៊ា គឺថា ទ្រង់មានអំណាចដូចជាព្រះរាជា ក៏ប៉ុន្ដែមិនមែនជាស្ដេចទេ។ ពេលនោះនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី មិនចង់លើកចៅពញាយោម ឱ្យឡើងសោយរាជ្យទេ គេស្រលាញ់ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ជាង ដែលព្រះបរមឥន្ទរាជា (ព្រះសត្ថា) បានលើកឱ្យធ្វើជាឧបរាជរួចជាឧភយោរាជ ហើយត្រូវសៀមចាប់យកទៅជាឈ្លើយតាំងតែពីពេលក្រុងលង្វែកត្រូវបែកបាក់ម្ល៉េះ។
ចៅពញាយោម ក្នុងព្រះឋានៈជាព្រះរាជានុសិទ្ធិ ទ្រង់គង់នៅឯរាជធានីស្រីសន្ធរ ហើយបានចាប់បន្ដធ្វើសង្គ្រាមជាមួយស្ដេចកែវព្រះភ្លើង។ ទីបញ្ចប់ទ្រង់ចាប់ស្ដេចកែវព្រះភ្លើងបាន ហើយបានបញ្ជាឱ្យគេសម្លាប់ចោលទៅ។
ចៅពញាយោមមានព្រះទ័យស្រាល ហើយក៏ខិលខូចមិនចាញ់ពញាអនប៉ុន្មានដែរ។ ទ្រង់សព្វព្រះទ័យនឹងការបរបាញ់សត្វ និងការសប្បាយផ្សេងៗណាស់ ហើយមិនខ្លាចនឹងចាប់ប្រពន្ធ ឬកូនក្រមុំប្រជាជនទេ កាលណាទ្រង់សព្វព្រះទ័យ ហើយមិនសូវយកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងកិច្ចការព្រះនគរឡើយ។ ម្ល៉ោះហើយក៏កើតមានអំពើឧក្រិដ្ឋពាសពេញប្រទេស បណ្ដាចៅហ្វាយខែត្រក៏មិនបានយកចិត្ដទុកដាក់ ហើយក៏មិនដែលទទួលទោសពៃរ៍អ្វីដែរ។ មានការចាប់ពង្រត់អ្នកស្រុកដែលនៅឆ្ងាយពីទីប្រជុំជនយកពីកន្លែងមួយទៅលក់ជាខ្ញុំនៅកន្លែងមួយទៀត គឺលក់ទៅវិញទៅមកចុះឡើងជាច្រើនលើកច្រើនសា។
សម្ដេចព្រះទេវីក្សត្រីយ៍ ជាព្រះអយ្យការបស់ចៅពញាយោមដែលគង់នៅឯចតុម្មុខ និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីទាំងអស់ នៅពេលដែលសង្កេតឃើញថា ប្រជារាស្ដ្ររងទុក្ខខ្លោចផ្សាហើយមិនសប្បាយចិត្ដនឹងចៅពញាយោមដូច្នេះ ក៏បានចាត់គ្នាឱ្យទៅគាល់ស្ដេចសៀម សុំឱ្យបញ្ជូនព្រះឧភយារាជស្រីសុរិយោពណ៌ និងព្រះរាជបុត្រទាំងអស់មកវិញ។
ស្ដេចសៀមពេលនោះ បានទទួលយកសំណូមពរតែមួយចំណែកទេ គឺបានអនុញ្ញាតឱ្យវិលត្រលប់មកកម្ពុជាវិញតែព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ និងព្រះរាជបុត្រាប្អូនព្រះនាមព្រះឧទ័យប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯព្រះជ័យចេស្ដា ជាព្រះរាជបុត្រាច្បង ទុកឱ្យនៅនឹងស្រុកសៀមសិន។
ព្រះរាជានុសិទ្ធិពញាយោម នៅពេលដែលបានទទួលដំណឹងថា ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ យាងមកដល់ ស្លាកែត ហើយ ទ្រង់បានទប់ព្រះទ័យមិនឱ្យមានរឱសឋានអ្វីទេ ហើយបាននាំនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីជាច្រើនទៅគាល់ រួចបានបង្វែរអំណាចជាផ្លូវការថ្វាយនៅក្នុងឆ្នាំ១៦០០។
ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ (១៦០០-១៦១៨) ព្រះឧបយុវរាជ បានឡើងគង់លើរាជបល្ល័ង្កនៅក្នុងឆ្នាំ១៦០០ ដោយទទួលព្រះនាមថា «ព្រះបាទសម្ដេចស្ដេចព្រះរាជឱង្ការព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ទេវតារាជាបរមរាជាធិរាជរាមា»។ ពេលនោះទ្រង់មានព្រះជន្មា៤៦ព្រះវស្សាហើយ។ មហេសីរបស់ព្រះអង្គបានឡើងទៅជាព្រះអគ្គមហេសី ហើយមានព្រះឋានៈជា «សម្ដេចព្រះភគវតី ស្រីសុជាតិ» ។ ព្រះឧទ័យជាព្រះរាជបុត្រា ដែលទើបតែមានព្រះជន្មាយុ១៣ព្រះវស្សា បានឡើងជាព្រះមហាឧបរាជ រីឯព្រះរាជានុសិទ្ធិចៅពញាយោម នៅរក្សាព្រះឋានៈជា ព្រះកែវហ្វ៊ា ដដែល។
ចៅពញាយោមបានសម្ដែងឱ្យឃើញតាមរយៈការនាំនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីទៅចូលគាល់ព្រះឧបយុវរាជនៅឯស្លាកែតថា ព្រះអង្គស្វាគមន៍អបអរការយាងមកដល់របស់ព្រះរាជា ដែលព្រះអយ្យកាព្រះអង្គបានជ្រើសរើសឡើង តែក្នុងព្រះទ័យរបស់រាជានុសិទ្ធិវិញ បានសន្សំទុកនូវគម្រោងការដ៏សែនឧក្រិដ្ឋជាច្រើន។ បន្ទាប់ពីបានឡើងសោយរាជ្យសម្បត្ដិភ្លាម ព្រះរាជាស្រីសុរិយោពណ៌បានចាត់ឱ្យឧកញ៉ាតេជោព្រះអង្គដែលអ្នកស្រុកហៅថា តេជោក្រហមក ហើយនិងឧកញ៉ាយមរាជមឿង ដឹកនាំទ័ពទៅបង្ក្រាបអ្នកស្រុកកំពង់ស្វាយ ស្រីសន្ធរ នគរវត្ដ ត្បូងឃ្មុំ និងបាភ្នំ ដែលកន្លងមកបះបោរមិនព្រមទទួលស្គាល់អំណាចរបស់ព្រះកែវហ្វ៊ា។ យុទ្ធនាការនេះមិនជាយូរប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះខែត្រទាំងអស់នោះ មិនបានប្រឆាំងទប់ទល់នឹងទ័ពរបស់ព្រះរាជាឡើយ ហើយឆាប់នាំគ្នាមកសារភាពចុះចូលជាបន្ទាន់។
ក្រោយមកទៀត តេជោព្រះអង្គ បានទទួលព្រះរាជបញ្ជាឱ្យទៅបង្ក្រាបជនបះបោរម្នាក់ឈ្មោះថា អ្នកព្រះរៀម ហៅ កូម៉ែល ដែលកំពុងតែកទ័ពនៅក្នុងខែត្រទ្រាំងប្រកបដោយជោគជ័យ។ គេនិយាយថាជននេះបានប្រើប្រាស់សីលធ្មប់បំពុលទឹកត្រពាំង និងទឹកអណ្ដូងទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅតាមផ្លូវដែលទ័ពព្រះរាជាធ្វើដំណើរទៅ ធ្វើឱ្យទាហានពុលស្លាប់អស់ជាច្រើន។
ពេលនោះស្ដេចសៀមបានយល់ព្រមបញ្ជូនព្រះជ័យចេស្ដា ឱ្យវិលត្រលប់មកកម្ពុជាវិញ តាមសំណូមពររបស់ព្រះរាជាកម្ពុជាជាព្រះបិតា។ ក្នុងព្រះរាជដំណើរយាងត្រលប់មកវិញនេះ ព្រះជ័យចេស្ដា បានបង្ក្រាបធ្វើឱ្យបណ្ដាខែត្រដែលនៅតាមផ្លូវមានសន្ដិភាពឡើងវិញ មានខែត្រនាងរង បាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់ កំពត រហូតដល់កោះស្លាកែត រួចទ្រង់យាងកាត់ទៅជួបជាមួយតេជោព្រះអង្គដែលទើបតែដាក់តាំងទ័ពនៅពីមុខបន្ទាយខ្មាំងនៅទ្រាំង។ ក្រោយពីបានជួបជាមួយកងទ័ព ហើយទទួលព័ត៌មានអំពីយុទ្ធសាស្ដ្របំពុលទឹករបស់ កូម៉ែល ព្រះជ័យចេស្ដា បានចេញបញ្ជាហាមមិនឱ្យទាហានផឹកទឹកត្រពាំងដែលនៅតាមដងផ្លូវទេ រួចបានចាត់ឱ្យកេណ្ឌអ្នកស្រុកទៅដងទឹកពីទីឆ្ងាយ ដាក់បំពង់រាប់ពាន់សែន យកមកឱ្យទាហានផឹកវិញ។
យប់មួយនៅពេលដែលពួកខ្មាំងនៅក្នុងបន្ទាយទ្រាំងមិនបានគិតដល់ថានឹងមានការប្រយុទ្ធ តេជោព្រះអង្គ និងយមរាជមឿងបានប្រមូលទាហានដែលមានកាំភ្លើងកាន់នៅដៃ វាយលុកចូលទៅក្នុងបន្ទាយ ហើយបាញ់សម្លាប់ពួកខ្មាំងទាំងអស់ រួមទាំងកូម៉ែល និងពួកធ្មប់ផង។
ចប់សង្គ្រាម ព្រះរាជាណាចក្របានសុខសន្ដិភាពហើយ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានលើកតេជោព្រះអង្គ ឱ្យធ្វើជាចៅហ្វាយខែត្រសំរោងទង។
រយៈកាលបន្ដិចក្រោយមក តេជោព្រះអង្គបានទទួលមរណភាពទៅដោយជរាភាព។ ពេលនោះព្រះរាជាបានលើកខ្ញុំបម្រើរបស់តេជោព្រះអង្គម្នាក់ឈ្មោះ យ៉ត មានដើមកំណើតជាជនជាតិព្នង ឱ្យឡើងធ្វើជាចៅហ្វាយខែត្របន្ដ ពីព្រោះខ្ញុំនេះតែងតែដើរតាមនាយចៅហ្វាយទៅគ្រប់សមរភូមិប្រយុទ្ធ និងរៀនសូត្រចេះដឹងពីចិត្ដគំនិត និងល្បិចប្រយុទ្ធផ្សេងៗរបស់ចៅហ្វាយនាយ ហើយបានបង្ហាញឱ្យឃើញថាមានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃជាច្រើនលើកច្រើនសា។ នាយយ៉តនេះបានចាប់បន្ដធ្វើការបង្ក្រាបឱ្យស្រុកមានសុខសន្ដិភាពប្រកបដោយជោគ ជ័យ ដែលត្រូវអាក់ខានមួយរយៈដោយមរណភាពរបស់តេជោព្រះអង្គ។
គឺនៅពេលនោះហើយដែលព្រះរាជាបានសម្រេចប្ដូរព្រះរាជវាំងពីកោះស្លាកែត ដោយនាំព្រះរាជបរិពារ រាជវង្សានុវង្ស និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីមកគង់នៅឯល្វាឯម ដែលស្ថិតនៅចំពីមុខភ្នំពេញវិញ។ ទ្រង់បានលើកព្រះអគ្គមហេសីសម្ដេចព្រះភគវតីស្រីសុជាតិឱ្យឡើងជា ព្រះមហាក្សត្រីយ។ ខែត្រស្រីសឈរក៏ត្រូវបែងចែកជា២គឺ មួយផ្នែកខាងលើនៅរក្សាឈ្មោះថា ស្រីសឈរ ដដែល ឯមួយផ្នែកខាងក្រោមមានឈ្មោះថា ល្វាឯម នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០៤។
ហើយនៅពេលនោះដែរដែលព្រះរាជា ដែលទ្រង់គ្រងតែអាវផាយពណ៌លឿងតាមរបៀបសៀម និងបានសម្រេចឱ្យនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី តាំងពីពួកមហាតលិក និងនាយពលឡើងទៅ បោះបង់សម្លៀកបំពាក់របៀបលង្វែក ដែលបង់កក្រមាវែងចេញ ហើយឱ្យស្លៀកពាក់ដូចព្រះអង្គវិញ។ ទាំងការនិយាយស្ដីក៏ទ្រង់ឱ្យដូរគឺឱ្យហៅព្រះអង្គថា ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌សម្ដេចមនាថ វិញ។ ស្ដ្រីៗដែលមានឋានៈខ្ពស់ត្រូវឆ្លើយនឹងព្រះរាជាថា ព្រះពរ ឆ្លើយនឹងព្រះមហាក្សត្រីយថា ព្រះម៉ែ ហើយឆ្លើយនឹងពួកអ្នកអង្គម្ចាស់ថា ព្រះបាទម្ចាស់។
នៅពេលនោះ អតីតរាជានុសិទ្ធិព្រះកែវហ្វ៊ាយោមមិនអាចលាក់កំបាំងគំនិតដែលចង់ដណ្ដើមយកអំណាចតទៅទៀតបានទេ ទ្រង់បានគេចខ្លួនទៅគង់នៅក្នុងខែត្រស្ទោង ចន្លោះខែត្រជីក្រែង និងខែត្រកំពង់ស្វាយ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦១១ ហើយចាប់កេណ្ឌកងទ័ព។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានលើកទ័ពទៅវាយកែវហ្វ៊ាយោម ចាប់ខ្លួនបាន ហើយបានបញ្ជាឱ្យគេធ្វើឃាតចោលទៅ។
ពួកសៀមដែលតាមដានសភាពការណ៍នៅកម្ពុជាជាប់ នៅពេលដែលទទួលព័ត៌មានស្ដីអំពីការបំបែកខ្លួនរបស់ពញាយោម ក៏បញ្ជូនទ័ពមួយកងចូលមកដល់ក្នុងខែត្រពោធិ៍សាត់ ដោយយកលេសថាមកជួយព្រះរាជាកម្ពុជា។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានដឹកនាំទ័ពទៅជួបជាមួយទ័ពសៀម ពួកនេះក៏ចាប់បើកការវាយប្រហារមកលើព្រះរាជា តែត្រូវព្រះរាជារុញច្រានឱ្យដកថយទៅប្រទល់ដែនវិញទៅ។ ព្រះរាជាបានយាងទៅកាន់ស្លាកែតនៅក្នុងខែត្រកំពត ជាទីដែលព្រះអង្គគង់នៅតាំងពីពេលយាងត្រលប់ពីស្រុកសៀមម្ល៉េះ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០១ ព្រះសុរិយោពណ៌ បានកសាងវត្ដសម្បុក ប្រទានដី កាត់ឫសសីមា រួចទ្រង់បញ្ជាចៅហ្វាយខែត្រឱ្យរៀបចំទទួលទូតមកពីទិសឧត្ដរ និងទិសបូព៌ា បណ្ដាអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតមកពីបរទេស ជាពិសេស ឱ្យថ្វាយតង្វាយដែលព្រះរាជាកម្ពុជាតាំងពីបុរាណកាលធ្លាប់ថ្វាយជូនដល់ស្ដេចភ្លើង និងស្ដេចទឹករាល់៣ឆ្នាំម្ដង ដើម្បីឱ្យជួយថែរក្សាផ្លូវ និងព្រៃព្រឹក្សា កុំឱ្យសត្រូវបៀតបៀនបាន។
ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌គ្រងរាជសម្បត្ដិបាន១៣ឆ្នាំហើយ ប៉ុន្ដែមិនទាន់ទទួលព្រះរាជាភិសេកនៅឡើយ។ ព្រះរាជាភិសេកនេះបានប្រព្រឹត្ដទៅនៅក្នុងខែ ធ្នូ ឆ្នាំ១៦១៣ ព្រះរាជាទ្រង់កាន់ព្រះខ័នរាជ្យ គង់នៅក្រោមស្វេតច្ឆត្រ ហើយទទួលព្រះនាមថា «ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមរាជាធិរាជរាមធិបតីព្រះស្រីសុរិយោពណ៌»។ (កាសែតឯករាជ្យជាតិ ផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម ជូនលោកអ្នកនាងអានដោយមិនគិតថ្លៃ បើសប្បុរសជនចង់ជួយឧបត្ថម្ភ ការផ្សាយរបស់យើងខ្ញុំ តាមរយៈគណនី ABA លេខលុយខ្មែរ: 500 708 383 លេខលុយដុល្លារ: 003 662 119
(កាសែតឯករាជ្យជាតិ ផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម)
ព្រះបរមរាជាចៅពញា តន់ ក្រោយពីបានជ្រាបពីដំណឹងនេះបានបញ្ជាទ័ពផ្ទាល់ខ្លួនព្រះអង្គ ចេញពីស្រីសន្ធរ មកវាយពួកម៉ាឡេ ដែលស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជាការរបស់ល័កស្មណៈ និងពួកចាមដែលស្ដាប់តាមបញ្ជារបស់ពោធិរតន៍។ ក៏ប៉ុន្ដែដោយចៃដន្យអាក្រក់ ព្រះរាជាត្រូវបានសត្រូវធ្វើឃាតនៅក្នុងការប្រយុទ្ធដំបូង នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៧ ទៅ។
ព្រះរាជាដែលនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី និងព្រះរាជវង្សានុវង្ស បានជ្រើសរើសឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ដពីចៅពញាតន់ គឺព្រះបិតុលារបស់ព្រះអង្គមួយអង្គ ព្រះនាមថា ពញាអន។ ទ្រង់មានព្រះអភិសេកនាមថា «សម្ដេចព្រះបរមរាជាបរមបពិត្រ»។
និយាយអំពីពួកចាម និងម៉ាឡេវិញ ក្រោយពីទទួលជ័យជម្នះលើចៅពញា តន់ រួចហើយ បានដណ្ដើមយកខែត្រ ២ ដាក់ជាចំណុះ ហើយក៏តាំងរៀបចំការគ្រប់គ្រងឡើងវិញសាជាថ្មី។ ក៏ប៉ុន្ដែពួកអ្នកស្រុកមិនព្រមស្ដាប់បញ្ជាពួកនេះទេ ព្រោះថាជាជនបរទេសមិនចេះនិយាយខ្មែរ ម្ល៉ោះហើយម្នាក់ៗគ្មាននរណាចង់ធ្វើជាមន្ដ្រី ឬក៏ជាទាហានបម្រើឡើយ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ពួកនេះនៅតែអាចជ្រើសរើសទ័ពបានពីក្នុងចំណោមពួកចាម និងម៉ាឡេ មកពីគ្រប់ទិសទីក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលមានបំណងចង់មកជួយពួកអ្នកកាន់សាសនាដូចគ្នាដែរ។ ប៉ុន្ដែស្ថានភាពរបស់ពួកនេះបានស្រុតចុះជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
ព្រះរាជាដែលទើបនឹងឡើងសោយរាជ្យថ្មី បានបើកការវាយប្រហារមកលើពួកនេះយ៉ាងអង់អាចក្លាហាននៅលើសមរភូមិជាច្រើន។ នៅទីបញ្ចប់ទ្រង់ទទួលបាននូវជ័យជម្នះ។ មេកោយរបស់ពួកនេះត្រូវចាប់បានហើយសម្លាប់ចោលជាមួយនឹងកូនចៅបះបោរមួយចំនួន ចំណែកអ្នកដែលដោយរោយតាមគេបានត្រូវលើកលែងទោស។
ការបះបោររបស់ពួកបរទេសទើបតែស្ងប់បាត់ទៅមិនទាន់ទាំងបានប៉ុន្មានផង ក៏លេចមានការបះបោរមួយទៀត ដឹកនាំដោយអ្នកស្រុកអាយម្នាក់ឈ្មោះថា នាយកែវ មានដើមកំណើតចេញមកពីខែត្រតាកែវ នៅក្បែរចតុម្មុខ (ភ្នំពេញ) ដែលបានប្រកាសខ្លួនថាជា ស្ដេចកែវព្រះភ្លើង។ ជននេះជាមនុស្សចេះដឹងម្នាក់ហើយ អាចកៀងគរគេឯងឱ្យចុះចូលដើរតាម បង្កបានជាទ័ពមួយកង។ ព្រះរាជាពញាអន បានដឹកនាំទ័ពមកវាយស្ដេចកែវព្រះភ្លើងនេះ ២ ដង ក៏ប៉ុន្ដែមិនអាចធ្វើអ្វីបាន។
ក្រោយពីប្រតិបត្ដិការលើកទី ២ ព្រះរាជាដែលមានចរិតច្រឡើសបើសបន្ដិចដែរ បានជួបនឹងនារីម្នាក់ឈ្មោះ ទាវ នៅពេលទ្រង់យាងវិលត្រឡប់ទៅស្រីសន្ធរវិញ ក៏ចាប់ចិត្ដស្រលាញ់ចង់បាននាងមកធ្វើជាស្នំ។ ប៉ុន្ដែ នាងទាវដែលស្ម័គ្រស្មោះជាមួយពញាថីជាស្វាមីបានប្រកែកមិនយល់ព្រមស្រលាញ់ព្រះអង្គវិញទេ ជាហេតុធ្វើឱ្យព្រះរាជាខ្ញាល់ ហើយបញ្ជាឱ្យគេចាប់នាងចងដាក់ច្រវាក់។ ហេតុការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យ ពញាថី ខឹងសម្បានឹងព្រះរាជាជាខ្លាំង ក៏រត់មកចុះចូលជាមួយស្ដេចកែវព្រះភ្លើង ហើយរៀបផែនការធ្វើគុតព្រះរាជា ប៉ុន្មានខែក្រោយមក នៅក្នុងការស្កាត់លួចវាយប្រហារមួយក្នុង ១៥៩៨។
នាសម័យនោះ មានពួកអឺរ៉ុបជាច្រើននាក់ ជាពិសេសគឺពួកព័រទុយហ្គាល់ និងអេស្ប៉ាញ សុទ្ធតែមានឥទ្ធិពលជាខ្លាំងមកលើរាជវាំងកម្ពុជា។ ពួកនេះមានរបររកស៊ីរីកចម្រើនល្អណាស់ បង្កើតបានជាការរំខានដល់ពួកចិន ចាម និងម៉ាឡេ ដែលរកស៊ីធ្វើពាណិជ្ជកម្មដែរ ម្ល៉ោះហើយ ក៏នាំគ្នាខិតខំធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពួកនេះធ្លាក់ចូលក្នុងភាពអ័ពយស។ ក្រោយពីមរណភាពរបស់ បែឡូសូ និងប្លារូហ្ស៍ នៅក្នុងឆ្នាំ១៥៩៧រួចមក ឥទ្ធិពលរបស់ពួកព័រទុយហ្គាល់ និងអេស្ប៉ាញក៏ធ្លាក់ចុះ ហើយពួកនេះត្រូវបង្ខំចិត្ដចាកចេញពីកម្ពុជា វិលត្រឡប់ទៅហ្វីលីពីនវិញ។
ប៉ុន្ដែការបណ្ដេញកាត់កាល់នេះមិនមានអាយុកាលយូរប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះថា ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយនោះបន្ដិចគេប្រទះឃើញពួកសេស្វ៊ីត និងកាតូលិកនិកាយផ្សេងៗទៀតជាច្រើននៅកម្ពុជា រួចមាននិគមព័រទុយហ្គាល់មួយ ដែលបានគេចចេញផុតពីការសម្លាប់រង្គាលរបស់ពួកម៉ាកាសា តាមការអុចអាលពីពួកហូឡង់ ដែលជាសត្រូវរបស់ពួកគេ ពួកព័រទុយហ្គាល់នេះ និងបព្វជិតសាសនាកាតូលិករបស់គេបានមកតាំងទីលំនៅមុនដំបូងនៅភ្នំពេញ ដែលគេហៅថា កូលំប៉េ រួចបន្ទាប់មកបានទៅតាំងទីលំនៅនៅឯពញាឮដែលគេហៅថា ពីញ៉ាលូ។ មានពួកជប៉ុនមួយចំនួនដែលត្រូវគេធ្វើបាបនៅឯប្រទេសជប៉ុនដោយសារការកាន់សាសនាកាតូលិក បានមកចូលរួមជាមួយពួកព័រទុយហ្គាល់នេះដែរ ហើយបានមកតាំងនៅលើដងទន្លេក្បែរភ្នំពេញត្រង់កន្លែងមួយដែលពួកអឺរ៉ុបហៅតាមឈ្មោះរបស់គេថា ចូវដុក។ ព្រះរាជានុសិទ្ធិ ចៅពញាយោម (១៥៩៩-១៦០០) ព្រះអង្គម្ចាស់យោម ជាព្រះរាជបុត្រាទី៣របស់ព្រះសត្ថា ពេលនោះទើបតែមានព្រះជន្មាយុ ១៥ព្រះវស្សាប៉ុណ្ណោះ។ ទ្រង់ត្រូវទទួលបន្ទុកដឹកនាំគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិ ដោយទទួលព្រះឋានៈជាសម្ដេចព្រះកែវហ្វ៊ា គឺថា ទ្រង់មានអំណាចដូចជាព្រះរាជា ក៏ប៉ុន្ដែមិនមែនជាស្ដេចទេ។ ពេលនោះនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី មិនចង់លើកចៅពញាយោម ឱ្យឡើងសោយរាជ្យទេ គេស្រលាញ់ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ជាង ដែលព្រះបរមឥន្ទរាជា (ព្រះសត្ថា) បានលើកឱ្យធ្វើជាឧបរាជរួចជាឧភយោរាជ ហើយត្រូវសៀមចាប់យកទៅជាឈ្លើយតាំងតែពីពេលក្រុងលង្វែកត្រូវបែកបាក់ម្ល៉េះ។
ចៅពញាយោម ក្នុងព្រះឋានៈជាព្រះរាជានុសិទ្ធិ ទ្រង់គង់នៅឯរាជធានីស្រីសន្ធរ ហើយបានចាប់បន្ដធ្វើសង្គ្រាមជាមួយស្ដេចកែវព្រះភ្លើង។ ទីបញ្ចប់ទ្រង់ចាប់ស្ដេចកែវព្រះភ្លើងបាន ហើយបានបញ្ជាឱ្យគេសម្លាប់ចោលទៅ។
ចៅពញាយោមមានព្រះទ័យស្រាល ហើយក៏ខិលខូចមិនចាញ់ពញាអនប៉ុន្មានដែរ។ ទ្រង់សព្វព្រះទ័យនឹងការបរបាញ់សត្វ និងការសប្បាយផ្សេងៗណាស់ ហើយមិនខ្លាចនឹងចាប់ប្រពន្ធ ឬកូនក្រមុំប្រជាជនទេ កាលណាទ្រង់សព្វព្រះទ័យ ហើយមិនសូវយកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងកិច្ចការព្រះនគរឡើយ។ ម្ល៉ោះហើយក៏កើតមានអំពើឧក្រិដ្ឋពាសពេញប្រទេស បណ្ដាចៅហ្វាយខែត្រក៏មិនបានយកចិត្ដទុកដាក់ ហើយក៏មិនដែលទទួលទោសពៃរ៍អ្វីដែរ។ មានការចាប់ពង្រត់អ្នកស្រុកដែលនៅឆ្ងាយពីទីប្រជុំជនយកពីកន្លែងមួយទៅលក់ជាខ្ញុំនៅកន្លែងមួយទៀត គឺលក់ទៅវិញទៅមកចុះឡើងជាច្រើនលើកច្រើនសា។
សម្ដេចព្រះទេវីក្សត្រីយ៍ ជាព្រះអយ្យការបស់ចៅពញាយោមដែលគង់នៅឯចតុម្មុខ និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីទាំងអស់ នៅពេលដែលសង្កេតឃើញថា ប្រជារាស្ដ្ររងទុក្ខខ្លោចផ្សាហើយមិនសប្បាយចិត្ដនឹងចៅពញាយោមដូច្នេះ ក៏បានចាត់គ្នាឱ្យទៅគាល់ស្ដេចសៀម សុំឱ្យបញ្ជូនព្រះឧភយារាជស្រីសុរិយោពណ៌ និងព្រះរាជបុត្រទាំងអស់មកវិញ។
ស្ដេចសៀមពេលនោះ បានទទួលយកសំណូមពរតែមួយចំណែកទេ គឺបានអនុញ្ញាតឱ្យវិលត្រលប់មកកម្ពុជាវិញតែព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ និងព្រះរាជបុត្រាប្អូនព្រះនាមព្រះឧទ័យប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯព្រះជ័យចេស្ដា ជាព្រះរាជបុត្រាច្បង ទុកឱ្យនៅនឹងស្រុកសៀមសិន។
ព្រះរាជានុសិទ្ធិពញាយោម នៅពេលដែលបានទទួលដំណឹងថា ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ យាងមកដល់ ស្លាកែត ហើយ ទ្រង់បានទប់ព្រះទ័យមិនឱ្យមានរឱសឋានអ្វីទេ ហើយបាននាំនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីជាច្រើនទៅគាល់ រួចបានបង្វែរអំណាចជាផ្លូវការថ្វាយនៅក្នុងឆ្នាំ១៦០០។
ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ (១៦០០-១៦១៨) ព្រះឧបយុវរាជ បានឡើងគង់លើរាជបល្ល័ង្កនៅក្នុងឆ្នាំ១៦០០ ដោយទទួលព្រះនាមថា «ព្រះបាទសម្ដេចស្ដេចព្រះរាជឱង្ការព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ទេវតារាជាបរមរាជាធិរាជរាមា»។ ពេលនោះទ្រង់មានព្រះជន្មា៤៦ព្រះវស្សាហើយ។ មហេសីរបស់ព្រះអង្គបានឡើងទៅជាព្រះអគ្គមហេសី ហើយមានព្រះឋានៈជា «សម្ដេចព្រះភគវតី ស្រីសុជាតិ» ។ ព្រះឧទ័យជាព្រះរាជបុត្រា ដែលទើបតែមានព្រះជន្មាយុ១៣ព្រះវស្សា បានឡើងជាព្រះមហាឧបរាជ រីឯព្រះរាជានុសិទ្ធិចៅពញាយោម នៅរក្សាព្រះឋានៈជា ព្រះកែវហ្វ៊ា ដដែល។
ចៅពញាយោមបានសម្ដែងឱ្យឃើញតាមរយៈការនាំនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីទៅចូលគាល់ព្រះឧបយុវរាជនៅឯស្លាកែតថា ព្រះអង្គស្វាគមន៍អបអរការយាងមកដល់របស់ព្រះរាជា ដែលព្រះអយ្យកាព្រះអង្គបានជ្រើសរើសឡើង តែក្នុងព្រះទ័យរបស់រាជានុសិទ្ធិវិញ បានសន្សំទុកនូវគម្រោងការដ៏សែនឧក្រិដ្ឋជាច្រើន។ បន្ទាប់ពីបានឡើងសោយរាជ្យសម្បត្ដិភ្លាម ព្រះរាជាស្រីសុរិយោពណ៌បានចាត់ឱ្យឧកញ៉ាតេជោព្រះអង្គដែលអ្នកស្រុកហៅថា តេជោក្រហមក ហើយនិងឧកញ៉ាយមរាជមឿង ដឹកនាំទ័ពទៅបង្ក្រាបអ្នកស្រុកកំពង់ស្វាយ ស្រីសន្ធរ នគរវត្ដ ត្បូងឃ្មុំ និងបាភ្នំ ដែលកន្លងមកបះបោរមិនព្រមទទួលស្គាល់អំណាចរបស់ព្រះកែវហ្វ៊ា។ យុទ្ធនាការនេះមិនជាយូរប៉ុន្មានទេ ពីព្រោះខែត្រទាំងអស់នោះ មិនបានប្រឆាំងទប់ទល់នឹងទ័ពរបស់ព្រះរាជាឡើយ ហើយឆាប់នាំគ្នាមកសារភាពចុះចូលជាបន្ទាន់។
ក្រោយមកទៀត តេជោព្រះអង្គ បានទទួលព្រះរាជបញ្ជាឱ្យទៅបង្ក្រាបជនបះបោរម្នាក់ឈ្មោះថា អ្នកព្រះរៀម ហៅ កូម៉ែល ដែលកំពុងតែកទ័ពនៅក្នុងខែត្រទ្រាំងប្រកបដោយជោគជ័យ។ គេនិយាយថាជននេះបានប្រើប្រាស់សីលធ្មប់បំពុលទឹកត្រពាំង និងទឹកអណ្ដូងទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅតាមផ្លូវដែលទ័ពព្រះរាជាធ្វើដំណើរទៅ ធ្វើឱ្យទាហានពុលស្លាប់អស់ជាច្រើន។
ពេលនោះស្ដេចសៀមបានយល់ព្រមបញ្ជូនព្រះជ័យចេស្ដា ឱ្យវិលត្រលប់មកកម្ពុជាវិញ តាមសំណូមពររបស់ព្រះរាជាកម្ពុជាជាព្រះបិតា។ ក្នុងព្រះរាជដំណើរយាងត្រលប់មកវិញនេះ ព្រះជ័យចេស្ដា បានបង្ក្រាបធ្វើឱ្យបណ្ដាខែត្រដែលនៅតាមផ្លូវមានសន្ដិភាពឡើងវិញ មានខែត្រនាងរង បាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់ កំពត រហូតដល់កោះស្លាកែត រួចទ្រង់យាងកាត់ទៅជួបជាមួយតេជោព្រះអង្គដែលទើបតែដាក់តាំងទ័ពនៅពីមុខបន្ទាយខ្មាំងនៅទ្រាំង។ ក្រោយពីបានជួបជាមួយកងទ័ព ហើយទទួលព័ត៌មានអំពីយុទ្ធសាស្ដ្របំពុលទឹករបស់ កូម៉ែល ព្រះជ័យចេស្ដា បានចេញបញ្ជាហាមមិនឱ្យទាហានផឹកទឹកត្រពាំងដែលនៅតាមដងផ្លូវទេ រួចបានចាត់ឱ្យកេណ្ឌអ្នកស្រុកទៅដងទឹកពីទីឆ្ងាយ ដាក់បំពង់រាប់ពាន់សែន យកមកឱ្យទាហានផឹកវិញ។
យប់មួយនៅពេលដែលពួកខ្មាំងនៅក្នុងបន្ទាយទ្រាំងមិនបានគិតដល់ថានឹងមានការប្រយុទ្ធ តេជោព្រះអង្គ និងយមរាជមឿងបានប្រមូលទាហានដែលមានកាំភ្លើងកាន់នៅដៃ វាយលុកចូលទៅក្នុងបន្ទាយ ហើយបាញ់សម្លាប់ពួកខ្មាំងទាំងអស់ រួមទាំងកូម៉ែល និងពួកធ្មប់ផង។
ចប់សង្គ្រាម ព្រះរាជាណាចក្របានសុខសន្ដិភាពហើយ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានលើកតេជោព្រះអង្គ ឱ្យធ្វើជាចៅហ្វាយខែត្រសំរោងទង។
រយៈកាលបន្ដិចក្រោយមក តេជោព្រះអង្គបានទទួលមរណភាពទៅដោយជរាភាព។ ពេលនោះព្រះរាជាបានលើកខ្ញុំបម្រើរបស់តេជោព្រះអង្គម្នាក់ឈ្មោះ យ៉ត មានដើមកំណើតជាជនជាតិព្នង ឱ្យឡើងធ្វើជាចៅហ្វាយខែត្របន្ដ ពីព្រោះខ្ញុំនេះតែងតែដើរតាមនាយចៅហ្វាយទៅគ្រប់សមរភូមិប្រយុទ្ធ និងរៀនសូត្រចេះដឹងពីចិត្ដគំនិត និងល្បិចប្រយុទ្ធផ្សេងៗរបស់ចៅហ្វាយនាយ ហើយបានបង្ហាញឱ្យឃើញថាមានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃជាច្រើនលើកច្រើនសា។ នាយយ៉តនេះបានចាប់បន្ដធ្វើការបង្ក្រាបឱ្យស្រុកមានសុខសន្ដិភាពប្រកបដោយជោគ ជ័យ ដែលត្រូវអាក់ខានមួយរយៈដោយមរណភាពរបស់តេជោព្រះអង្គ។
គឺនៅពេលនោះហើយដែលព្រះរាជាបានសម្រេចប្ដូរព្រះរាជវាំងពីកោះស្លាកែត ដោយនាំព្រះរាជបរិពារ រាជវង្សានុវង្ស និងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រីមកគង់នៅឯល្វាឯម ដែលស្ថិតនៅចំពីមុខភ្នំពេញវិញ។ ទ្រង់បានលើកព្រះអគ្គមហេសីសម្ដេចព្រះភគវតីស្រីសុជាតិឱ្យឡើងជា ព្រះមហាក្សត្រីយ។ ខែត្រស្រីសឈរក៏ត្រូវបែងចែកជា២គឺ មួយផ្នែកខាងលើនៅរក្សាឈ្មោះថា ស្រីសឈរ ដដែល ឯមួយផ្នែកខាងក្រោមមានឈ្មោះថា ល្វាឯម នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០៤។
ហើយនៅពេលនោះដែរដែលព្រះរាជា ដែលទ្រង់គ្រងតែអាវផាយពណ៌លឿងតាមរបៀបសៀម និងបានសម្រេចឱ្យនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ដ្រី តាំងពីពួកមហាតលិក និងនាយពលឡើងទៅ បោះបង់សម្លៀកបំពាក់របៀបលង្វែក ដែលបង់កក្រមាវែងចេញ ហើយឱ្យស្លៀកពាក់ដូចព្រះអង្គវិញ។ ទាំងការនិយាយស្ដីក៏ទ្រង់ឱ្យដូរគឺឱ្យហៅព្រះអង្គថា ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌សម្ដេចមនាថ វិញ។ ស្ដ្រីៗដែលមានឋានៈខ្ពស់ត្រូវឆ្លើយនឹងព្រះរាជាថា ព្រះពរ ឆ្លើយនឹងព្រះមហាក្សត្រីយថា ព្រះម៉ែ ហើយឆ្លើយនឹងពួកអ្នកអង្គម្ចាស់ថា ព្រះបាទម្ចាស់។
នៅពេលនោះ អតីតរាជានុសិទ្ធិព្រះកែវហ្វ៊ាយោមមិនអាចលាក់កំបាំងគំនិតដែលចង់ដណ្ដើមយកអំណាចតទៅទៀតបានទេ ទ្រង់បានគេចខ្លួនទៅគង់នៅក្នុងខែត្រស្ទោង ចន្លោះខែត្រជីក្រែង និងខែត្រកំពង់ស្វាយ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦១១ ហើយចាប់កេណ្ឌកងទ័ព។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានលើកទ័ពទៅវាយកែវហ្វ៊ាយោម ចាប់ខ្លួនបាន ហើយបានបញ្ជាឱ្យគេធ្វើឃាតចោលទៅ។
ពួកសៀមដែលតាមដានសភាពការណ៍នៅកម្ពុជាជាប់ នៅពេលដែលទទួលព័ត៌មានស្ដីអំពីការបំបែកខ្លួនរបស់ពញាយោម ក៏បញ្ជូនទ័ពមួយកងចូលមកដល់ក្នុងខែត្រពោធិ៍សាត់ ដោយយកលេសថាមកជួយព្រះរាជាកម្ពុជា។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ បានដឹកនាំទ័ពទៅជួបជាមួយទ័ពសៀម ពួកនេះក៏ចាប់បើកការវាយប្រហារមកលើព្រះរាជា តែត្រូវព្រះរាជារុញច្រានឱ្យដកថយទៅប្រទល់ដែនវិញទៅ។ ព្រះរាជាបានយាងទៅកាន់ស្លាកែតនៅក្នុងខែត្រកំពត ជាទីដែលព្រះអង្គគង់នៅតាំងពីពេលយាងត្រលប់ពីស្រុកសៀមម្ល៉េះ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៦០១ ព្រះសុរិយោពណ៌ បានកសាងវត្ដសម្បុក ប្រទានដី កាត់ឫសសីមា រួចទ្រង់បញ្ជាចៅហ្វាយខែត្រឱ្យរៀបចំទទួលទូតមកពីទិសឧត្ដរ និងទិសបូព៌ា បណ្ដាអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតមកពីបរទេស ជាពិសេស ឱ្យថ្វាយតង្វាយដែលព្រះរាជាកម្ពុជាតាំងពីបុរាណកាលធ្លាប់ថ្វាយជូនដល់ស្ដេចភ្លើង និងស្ដេចទឹករាល់៣ឆ្នាំម្ដង ដើម្បីឱ្យជួយថែរក្សាផ្លូវ និងព្រៃព្រឹក្សា កុំឱ្យសត្រូវបៀតបៀនបាន។
ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌គ្រងរាជសម្បត្ដិបាន១៣ឆ្នាំហើយ ប៉ុន្ដែមិនទាន់ទទួលព្រះរាជាភិសេកនៅឡើយ។ ព្រះរាជាភិសេកនេះបានប្រព្រឹត្ដទៅនៅក្នុងខែ ធ្នូ ឆ្នាំ១៦១៣ ព្រះរាជាទ្រង់កាន់ព្រះខ័នរាជ្យ គង់នៅក្រោមស្វេតច្ឆត្រ ហើយទទួលព្រះនាមថា «ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមរាជាធិរាជរាមធិបតីព្រះស្រីសុរិយោពណ៌»។ (កាសែតឯករាជ្យជាតិ ផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម ជូនលោកអ្នកនាងអានដោយមិនគិតថ្លៃ បើសប្បុរសជនចង់ជួយឧបត្ថម្ភ ការផ្សាយរបស់យើងខ្ញុំ តាមរយៈគណនី ABA លេខលុយខ្មែរ: 500 708 383 លេខលុយដុល្លារ: 003 662 119
ប្រវត្តិសាស្ត្រ៖ សម័យស្រីសន្ធរ (តចប់)
Reviewed by សារព័ត៌មាន ឯករាជ្យជាតិ
on
7:39:00 AM
Rating:
Reviewed by សារព័ត៌មាន ឯករាជ្យជាតិ
on
7:39:00 AM
Rating:
No comments: